Mali I vjetër i takon grupit të varg maleve , kurse kurora kryesore shtrihet përafërsisht nga Zajeçari deri tek deti i zi në gjatësi rreth 550km. Pjesa më e vogël e kurorës kryesore (rreth 150km) paraqet kufirin në mes te Sërbisë dhe Bullgarisë kurse pjesa më e madhe (rreth 400 km) e ndan Bullgarine në dy pjesë: në pjesen veriore dhe pjesën jugore. Emri i dytë për malin e vjetër është Ballkan kështu që sipas këtij mali i gjithë gadishulli ballkanik e ka marr emrin. Në zonën e fushës së lartë malore të malit të vjetër në periudhën e dimrit bora zgjatë 3-5muaj. Thellësia e borës në malin e vjetër sillet prej 0,30-2,00m, kurse kualiteti i borës është shumë i lartë në kuptimin e ruajtjes dhe qëndrueshmërisë së pjesës së lartme të borës pa ngrirje e që është pasojë e pozitës së terenit te cilët pjesën më të madhe të ditës e kalojnë nën hije. Numri mesatar i ditëve me borë sillet prej 90-180 ditë. Mbulesa e borës e trashësisë prej 30cm zgjatë nga 70-140 ditë, bora e trashësisë 50cm-2,00m zgjatë prej 40-100 ditë

Majet më te larta te varg maleve përgjatë kufirit mes Serbisë dhe Bulgarisë janë:

  • Golemi kamen (1969m))
  • Dupljak (2032m)
  • Midžor (2169m)
  • Golema čuka (1957m)
  • Vražja glava (1935m)
  • Tri čuke (1937m)
  • Kopren (1963m) i
  • Srebrna glava (1932m)

Në Serbi, kjo kurorë i takon komunave Zajecar, Knjazevc, Pirot dhe Dimitrovgrad. Maja më e lartë në gjithë malin e vjetër është Botev (2376m) dhe gjendet në Bulgari.

Nga maja kryesore ndahen disa ndarje të cilat dalin në Sërbi. Majat më të rëndësishme në to janë:

  • Babin zub (1758m)
  • Žarkova čuka (1848m)
  • Prilepski vrh (1905m)
  • Tupanar (1955m)
  • Lazarevi jagraci (1874m)
  • Bratkova strana (1943m)
  • Mramor (1760m) etj...

stara planina

Gjithësej sipërfaqja masive e Malit të vjetër që shtrihet në Sërbi është 1802 km2. Me vendim të Qeverisë të Republikës së Sërbisë të vitit 1997 Mali I vjetër është shpallur Park natyror (kombëtar) që përfshinë 142000hektar.

Akumulimi i teresishëm I lumejëve të malëve të vjetra i takon Detit të zi. Në Sërbi të gjithë lumejt e malit të vjetër derdhen në lumenjët Timok dhe Nishavë.

Timoku i Tërgovishtës buron direkt nga Babin zubi kurse Nishava buron nën majen Kom (2016m) në Bulgari. Lumenjët dhe burimet tjera të rendësishme janë: Lumi Toplodollska, Visocica, Lumi Dojkinacka, Lumi Jelovicka dhe Lumi Rosomacka. Këta lumej dhe burime bashkohen në këto mënyra. Lumi Resomacka derdhet në Visocice, Jellovicka dhe Dojkinacka bashkohen dhe pastaj derdhen në Visocice, lumi Topllodollska dhe Visocica bashëkohen dhe përbejnë Temshticën e cila më pas derdhet ne Nishavë. Në rrjedhën e saj të poshtme Visocica krijon liqenin Zavojsko. Ujëvarat më të larta në malin e vjetëer janë ujëvara Cungulski lartësise 42m dhe ujëvara Pil e lartësisë në kaskada 64m.

Pak ka kalime nga njëra anë në anen tjetër të malit të cilat shfrytëzohen në ditët e sotme. Në territorin e Sërbisë kjo është vetëm tek Vrska Cuke kurse dikur është shfrytëzuar shtrati I lumit Sashka tek Vratanica, Kadi-Bogazat tek fshati Novo Korito dhe kalimi i vjetër karavanik Sveti Nikola, i cili bashkon fshatrat Ravno Bucije në Republikën e Sërbisë dhe Cuprene në Republikën e Bullgarisë.


lincura blu

Në malin e vjetër (Stara Planina) është vërtetuar egzistenca e 1190 lloje të bimëve, i cili bën pjesë në qendrat e rëndësishme terciare, glaciale dhe llojeve endemorelikte. Llojet specifike të bimëve janë këmbana me krahë si lloj lokal endemik bari i bariut Pancic, endimenti qendror ballkanik I cili tek ne egziston vetëm në Malin e vjetër. Pastaj lincura blu (Gentiana alba) e cila është mjaft e rrallë dhe e cila gjendet vetëm nëpër gurë gelqeror. Nga bashkësite e pyjeve barishtore interesante jane bashkësitë e pyejeve të malëve torfe në rrafshin e Jabuckus, Babinom zubo dhe në pjesën e Arbinjës.

Nga aspekti floristik në florën nacionale në Malin e vjetër rriten 24,5 lloje të bimëve nga gjithësej fondi i florës në Sërbi. Mali I vjetër është qendëer e rëndësishme e llojeve te bimëve terciale dhe endemo- relikte të cilat janë ruajtur nëpëer gryka dhe relikte glaciale në pjesët e larta të malit.

Diversiteti i ekosistemit përbëhet nga 52 bashkësi të bimëve të rradhitura në 10 klasa, 18 rreshte dhe 26 lidhje prej të cilave 24 janë malore dhe shkurre kurse 28 barishtor. Për nga aspekti botanic fushat e rendësishme në malin e vjetër janë: pjesët më te larta të malit (Orlov kamen, Ravno bucije Kadibogaz, Prevoj Sveta Nedela, Midzor, Babin zub, Zarkova cuka, Brazjaglava, Korpren, Tricuke, Arbinje, Draganiste, Bratkova Strana).

Zonat malore ku janë ruajtur bashkësitë (Golema reka), grykat (Suvi do papratni do kanjoni i lumit Timok dhe Toplo do). Zone kodrinore Kolina.

Në malin e vjetër janë zhvilluar bashkësitë relikte polidominante malore të cilat ndërtojnë llojet bimore të karakterit endemik dhe relikt e në veçanti zona me vlerë janë rezervatet e ndara:

  • Rezervati strikt natyror Draganiste në të cilin është përfshirë ekosistemi i pyjeve bredhore Picetum excelsae serbicum (rucki 1949), i cili ndërton rrip tipik në malin e vjetër.
  • Rezervati strikt natyror Golema reka I cili përfshinë bashkësinë autoktone të tipeve të malit të cilat përbëjnë bashkësinë e ahut të malit Luzulo – Fagetum serbicum që i dedikohet ruajtjës së fondit gjenetik.
  • Rezervati strikt natyrorë Vrazia glava i cili paraqet një lokalitet të rendësishëm në pjesën e kompleksit të pyejeve të Malit të vjetër në të cilin bëhet e mundur përcjellja dhe zhvillimi spontan dhe ndarja e llojeve të bimëve të cilat janë në përbërjen e tij në vecanti të Panjës malore (Acer heldreichii) si endiment I gadishullit ballkanik. Në ato pyje rritet edhe lloji i rrallë i bimës Pirola minor.
  • Rezervati strikt natyror Tricuke është më interesanti për shkak se përfshinë bashkësinë e rrallë të pishave subalpike (Pinetum Mughi) në majet më të larta dhe paraqet zbulimin e pishave të shtrembëta të cilat janë ruajtur deri tash.
  • Rezervati strikt natyror I bredhit Arbinje është e kemi ndarë për shkak pyejeve më të ruajtura dhe më te bukura të bredhave në malin e vjetër dhe në Serbi në pergjithësi. Së bashku me bashkësinë monodominante të bredhave Picetum abeitis montanum egiston puseta tipike, bashkësia sfagnume gjithemonë me torfenë e shtrydhur së bashku me burimet dhe rrjedhat të përshkruara si Ass. Carici – Sphagno – Eriophoretum (R.Jov. 1978).
  • Rezervati strikt natyror Kopre cili paraqet zbulim te bimëve nga familja mishngrenëse Drosera rotundifolia L.